Artroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawów, najczęściej dotyka stawów kolanowych, biodrowych, rąk i szyjnego odcinka kręgosłupa. W tym artykule skupimy się na gonartrozie, czyli zwyrodnieniu stawu kolanowego. Sprawdź, kto jest najbardziej narażony na jego wystąpienie, jak rozpoznać ból zwyrodnieniowy i jak się go leczy.
Czym jest gonartroza?
W ogólnym ujęciu choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) jest najczęściej występującym schorzeniem układu ruchu. [1][2] Zwykle atakuje kolana, biodra, kręgosłup, stawy palców rąk i stóp, ale może dotyczyć każdego stawu w ciele. [1] Tutaj dowiesz się więcej na temat gonartrozy, czyli choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i jej przyczyn i objawów.
Rozwija się ona w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej, która pełni bardzo ważną funkcję w organizmie. Jej zadaniem jest amortyzowanie ruchów stawu i umożliwienie przesuwania się względem siebie powierzchni stawowych. [1]
Z czasem, w wyniku zwyrodnienia kolana, uszkodzeniu ulegają również inne tkanki:
- kość pod chrząstką stawową,
- torebka stawowa, wiązadła otaczające staw,
- ścięgna i mięśnie. [1]
Prowadzi to do bólu i sztywności stawu kolanowego, a następnie zniekształcenia jego obrysów oraz ograniczenia sprawności. Gonartroza prowadzi do pogorszenia jakości życia, a nieleczona – nawet do niepełnosprawności. [1]
Etiologia powstawania zmian w obrębie chrząstki stawowej kolana jest niejasna. Znane są jednak czynniki, które mogą zwiększać ryzyko powstawania zmian zwyrodnieniowych. Są to:
- wiek powyżej 40 lat,
- płeć żeńska,
- nadwaga,
- mikrouraz kolana,
- czynniki genetyczne,
- przeciążenia,
- urazy. [1]
Degeneracja chrząstki stawowej może mieć charakter pierwotny lub wtórny. [3]
Co istotne, od innych schorzeń kolana gonartrozę odróżnia to, że przebiega ona postępująco i trudno wskazać moment, w którym się zaczęła. Chorzy najczęściej zgłaszają się do lekarzy z powodu dolegliwości bólowych, które mogą się pojawić zarówno na początku choroby, jak i w jej zaawansowanym stadium. [3]
Jak przebiega choroba?
W przebiegu gonartrozy kolana dochodzi do nadmiernego wydzielania cytokin prozapalnych i enzymów proteolitycznych. Powodują one degradację kolagenu chrząstki. Produkty rozpadu są uwalniane do płynu stawowego. To prowadzi do stanu zapalnego, syntezy metaloproteinaz i mediatorów stanu zapalnego (m.in. wolne rodników). To powoduje dalszy rozpad chrząstki stawowej. [2]
Gonartroza — diagnostyka
Jakie są objawy gonartrozy? Chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego zwykle charakteryzują:
- ból związany z rozpoczynaniem ruchu (tak zwane bóle startowe),
- ograniczenie ruchomości,
- krótkotrwała sztywność poranna lub po bezruchu,
- trzeszczenia i trzaski w stawach przy ruchu,
- wysięk w stawie,
- w późniejszym okresie choroby — pogrubienie obrysu kostnego stawu i niestabilność.
Ból stawu może mieć różne nasilenie. Początkowo pojawia się jedynie podczas ruchu i ustępujące w spoczynku. W zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej ból kolana może być bardzo silny i występować również w nocy. Chorzy często wskazują także na krótkotrwałą sztywność stawu podczas rozpoczynania ruchu. [2][3]
Typowe dla gonartrozy nieprawidłowości, które pozwalają odróżnić ją od innych chorób stawu kolanowego, to:
- zwężenie szpary stawowej,
- torbiele zwyrodnieniowe,
- zagęszczenie kości położonej bezpośrednio pod chrząstką,
- wyrośla kostne (osteofity). [1]
Gonartroza — przyczyny występowania zwyrodnienia stawu
Przyczyn zwyrodnienia może być wiele, jednak, co ważne, tryb życia również może mieć wpływ na wystąpienie tego schorzenia. Dlatego warto dbać o stawy kolanowe, by uniknąć obustronnej gonartrozy. [1]
Do najczęstszych czynników sprzyjających wystąpieniu tego schorzenia można zaliczyć poniższe.
- Otyłość – im większa masa ciała, tym większe ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej (zwłaszcza kolan).
- Osłabienie mięśni otaczających staw – mięśnie stabilizują staw kolanowy i zapewniają płynność ruchu, dlatego tak ważne jest dbanie o kondycję fizyczną.
- Czynniki zawodowe – choroba zwyrodnieniowa kolana może być spowodowana m.in. częstym klęczeniem lub zginaniem kolana.
- Uprawianie sportu – niektóre formy aktywności fizycznej powodują przeciążenie stawów i urazy. Są to na przykład taniec, narciarstwo, piłka nożna.
- Zaburzenia budowy stawu, takie jak wrodzona koślawość i szpotawość kolan, niestabilność stawu po urazie. Można je korygować, zwykle operacyjnie i poprzez rehabilitację. [1]
Jak widać, na wiele czynników wywołujących schorzenie można mieć wpływ. Dlatego dbanie o stan zdrowia, na przykład poprzez przyjmowanie preparatów z kolagenem lub kwasem hialuronowym jest niezwykle ważne.
Sposoby leczenia gonartrozy
Specjaliści są zdania, że terapia niefarmakologiczna powinna być wdrożona równolegle z farmakologiczną. Bardzo ważne jest stosowanie fizjoterapii (w tym kinezyterapii), redukcja masy ciała i edukacja chorego. [2]
Jeśli chodzi o przyjmowanie leków, to zaleca się stosowanie paracetamolu, kapsaicyny i leczenie środkami przeciwbólowymi oraz przeciwzapalnymi, np. z grupy NLPZ. Pomogą one złagodzić ból i obrzęk. Kolejne etapy leczenia farmakologicznego zależą do specyfiki choroby. [2]
Nie zaleca się natomiast wykonywania artroskopii z płukaniem i oczyszczaniem stawu, za wyjątkiem mechanicznej blokady stawu. Skuteczną metodą leczenia jest endoprotezoplastyka, czyli wszczepienie endoprotezy. Wiek, płeć ani choroby współistniejące nie stanowią zwykle bariery w skierowaniu na leczenie operacyjne. [2]
Na zlecenie marki 4Flex
Bibliografia:
[1] Guła Z., Korkosz M.: Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 2023 – https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza (dostęp 06.06.2023)
[2] Romanowski W., Zdanowska A., Romanowski W.: Choroba zwyrodnieniowa stawów — aktualne standardy leczenia (Osteoarthritis — the current standards of treatment), Forum Reumatol. 2016, tom 2, nr 2: 52–57, VM Media Group sp. z o.o – https://journals.viamedica.pl/rheumatology_forum/article/view/44568/37437 (dostęp 06.06.2023)
[3] Klimiuk P.A., Kuryliszyn-Moskal A.: Choroba zwyrodnieniowa stawów, Reumatologia 2016; supl. 1: 111-113, 2016, Termedia –https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/002/617/original/8_reumatologia_wyd2.pdf (dostęp 06.06.2023)
